Lyktarskynið er eitt sterkasta skynfæri mannsins – og jafnframt það sem tengist minningum og tilfinningum nánast samstundis. Einn ilmur getur flutt okkur mörg ár aftur í tímann, vakið upp myndir, fólk eða augnablik sem við héldum að við hefðum gleymt.
Það er einmitt þessi tenging milli lyktar og minninga sem gerir ilm að svo öflugu tæki – bæði heima og í vinnuumhverfi.
Hvernig virkar lyktarskynið
Ólíkt sjón og heyrn, fer lyktarskynið beint í þann hluta heilans sem tengist tilfinningum og minni – án þess að fara í gegnum rök- eða greiningarhluta heilans. Þess vegna finnum við til áður en við hugsum.
Þegar við upplifum ákveðinn ilm virkjar hann svokallað lyktartaugabrautarkerfi (olfactory system), sem hefur bein áhrif á möndlung og dreka – þau svæði heilans sem geyma tilfinningar og langtímaminni.
Þegar ilmur vekur minningu
Við þekkjum það flest: Ilmur af nýbökuðu brauði, sjónum, furutrjám eða ákveðinni ilmvatnslykt getur vakið upp hlýju, söknuð eða jafnvel gleði. Þessar viðbrögð eru ekki tilviljun – þau eru líffræðileg og djúpstæð.
Þegar ákveðinn ilmur tengist atburði eða stað – t.d. fríi, æskuheimili eða manneskju – geymir heilinn þá tengingu. Næst þegar við finnum sama ilm, endurvöknum við minninguna – eins og við værum aftur í augnablikinu.
Ilmur sem áhrifatæki
Þetta er ástæða þess að ilmur er svo sterkt tæki í rýmis- og upplifunarsköpun. Réttur ilmur getur skapað ró, einbeitingu, hlýju eða orku, allt eftir samsetningu og styrkleika. Á heimili getur ilmur skapað tilfinningu fyrir heimilislegri hlýju, en í vinnurýmum getur hann aukið vellíðan og bætt skap starfsmanna og gesta.
